Każdy z nas na co dzień korzysta z papieru i rzeczy wykonanych z drewna. Lubimy również spędzać czas w lesie, ciesząc się spokojem, świeżym powietrzem, obecnością zwierząt. Scenariusz porusza zagadnienia związane z konsumpcją drewna i papieru oraz wpływem działań człowieka na lasy. Zachęca również do refleksja nad własnymi konsumenckimi nawykami.
Autorka: Anna Książek
Cele główne:
Zapoznanie osób uczestniczących z zagadnieniami związanymi z odpowiedzialną konsumpcją drewna i papieru.
Cele szczegółowe:
Podczas warsztatów uczestnicy i uczestniczki:
Poznają podstawowe zagadnienia związane z odpowiedzialną konsumpcją drewna i papieru
Dowiedzą się co jako konsument/ka może zrobić by choć odrobinę zmienić sytuację
1. Gra
Spotkanie składa się z różnych, 10-minutowych ćwiczeń dotyczących lasu, drewna i papieru. Można wykonywać je w sali, jedno po drugim, jeśli jednak macie czas i możliwość, można też wybrać się do lasu i przygotować na podstawie zaproponowanych zadań grę. Uczestnicy i uczestniczki w mniejszych grupach, korzystając z mapy, przemieszczają się po lesie w zaznaczonych miejscach znajdując zadania do wykonania. Forma ta wymaga większego przygotowania i większej liczby osób prowadzących, jest jednak ciekawsza i efektywniejsza dzięki realnemu kontaktowi z przyrodą. Zadania zostały przygotowane głównie w oparciu o publikację O odpowiedzialnej produkcji i konsumpcji zasobów leśnych, Magdalena Noszczyk, Andrzej Żwawa (część edukacyjna i merytoryczna). Nie musicie korzystać ze wszystkich zadań, wybierzcie tyle, na ile starczy Wam czasu.
Zadania w grze
Po co nam las?
Rozejrzyjcie się chwilę wokół siebie, posiedźcie w ciszy i poczujcie las, który Was otacza (lub, jeśli nie jesteście w lesie, zamknijcie oczy i wyobraźcie sobie taką sytuację). Co słyszycie? Co widzicie? Co czujecie? Jakie wywołuje to w Was emocje? Po 2-3 minutach spokojnego bycia w lesie wymieńcie się wrażeniami odpowiadając na powyższe pytania. Kontynuując zastanówcie się – po co nam las? Zapiszcie odpowiedzi na post-itach i przyklejcie do drzewa narysowanego na papierze pakowym. Każda gałąź to inna kategoria (np. rzeczy wykonane z drewna, wypoczynek, jedzenie, zwierzęta…).
Deforestacja
Rozdaj uczestnikom i uczestniczkom kilka przedmiotów związanych z lasem, np. szczapa drewna, papier toaletowy z recyclingu, cynamon, pałeczki do jedzenia, ziarna soi lub kukurydzy, naturalny korek. Zapytaj czy wiedzą w jaki sposób powstały oraz jakie jest ich miejsce pochodzenia. Podkreśl, że przedmioty te mogą pochodzić z przeróżnych stron świata (cynamon uprawiany w Indiach i Pakistanie, pałeczki z trawy bambusowej być może z Chin, ziarna soi mogły być sprowadzone z Brazylii lub Stanów Zjednoczonych, korki z dębu korkowego z Tunezji lub Algierii, szczapa drewna z Polski albo z Niemiec, podobnie z papierem toaletowym). Co łączy te wszystkie przedmioty ze sobą? Oczywiście są to lasy.
Zapytaj następnie czy osoby uczestniczące znają pojęcie „deforestacja”, lub po polsku „wylesianie”. Porozmawiajcie chwilę co to znaczy i jakie zdaniem uczestników i uczestniczek są tego przyczyny. Zwróć koniecznie uwagę na to, że przyczyną deforestacji jest nie tylko potrzeba drewna czy papieru, ale też często lasy wycinane są pod uprawę czy budowę infrastruktury.
Co wiem o lesie?
Zaproponuj uczestnikom i uczestniczkom quiz. Zadaj im różnego rodzaju pytania dotyczące lasu (propozycje poniżej). Zachęcaj, by nawet gdy nie znają odpowiedzi postarali się zgadnąć, użyć zasłyszanej wiedzy czy intuicji.
Zachęć również uczestników i uczestniczki, by podzielili/ły się swoją wiedzą na temat lasu. Może znają jakieś ciekawostki? Coś zostało im w pamięci po lekcjach biologii lub wizytach w lesie?
Czym różni się las pierwotny, las naturalny i las gospodarczy? Jakie konsekwencje niosą za sobą te różnice? (odp. Załącznik 1)
Dopasuj rodzaj lasu, typ roślinności oraz rozmieszczenie. (załącznik 1)
Dopasuj liść/drzewo do odpowiedniej nazwy (możesz skorzystać z przykładów z załącznika 1, najlepiej jednak jeśli skorzystasz z prawdziwych drzew które są wokół Was)
Jaki procent powierzchni Polski zajmują lasy? Możecie pomylić się o 5%. (odp. 29%)
Jaki gatunek drzewa dominuje w polskich lasach? (odp. sosna, 69%)
Na którym kontynencie zużywa się najmniej papieru na osobę na rok, a na którym najwięcej? (najmniej Afryka, 8 kg, najwięcej Ameryka Północna, w samych Stanach Zjednoczonych to 230 kg)
Bardzo wiele lasów niszczonych jest pod uprawę palmy olejowej, z której uzyskujemy olej palmowy. Wskażcie przynajmniej 3 produkty, w których możemy odnaleźć olej palmowy (odp. w niemal wszystkich kosmetykach i środkach czystości oraz bardzo, bardzo wielu produktach spożywczych. Używamy go nie tylko do smażenia, ale również w batonach, zupach instant, frytkach, sosach itd. Więcej informacji o oleju palmowym znajdziesz pod tym linkiem: http://ekonsument.pl/a654_olej_palmowy.html)
Czy znacie nazwę choć jednego certyfikatu przyznawanego produktom pochodzenia leśnego, np. drewno lub papier? (odp. FSC, Rainforest Alliance Certificate, PEFC, Niebieski Anioł, Ecolabel, Fairtrade, więcej informacji: http://ekonsument.pl/materialy/publ_316_o_odpowiedzialnej_produkcji_i_konsumpcji_zasobow_lesnych_pakiet_edukacyjny_czesc_merytoryczna.pdf)
Myśląc o zadaniach do quizu rozejrzyj się też wokół siebie. Może są tam rośliny, których nazwy uczestnicy i uczestniczki mogą zgadnąć? Może są jakieś zwierzęta? Dowiedz się też więcej o lesie, w którym przebywacie (albo które rosną w pobliżu miejsca Waszego spotkania), jaki to rodzaj lasu, jakie ma znaczenie dla lokalnej społeczności, jakie rośliny i zwierzęta można w nim znaleźć?
Kto mieszka w lesie?
Czy uczestnicy i uczestniczki myślą, że są jacyś ludzie, którzy na co dzień żyją w omawianych przez nas lasach? Jak wiele ich może być? (szacuje się że to około 60 mln). Z jakimi problemami borykają się mieszkańcy i mieszkanki lasów? Zawieś na dwóch drzewach kartki z napisami: „Ludzie żyjący w lasach mają prawo tam żyć i nikt nie może bez ich zgody dokonać wycinki.”; „Potrzebujemy coraz więcej miejsca na uprawę i infrastrukturę, zdanie ludzi żyjących w lasach nie jest tu najważniejsze.” Poproś uczestnicy i uczestniczki o ustawienie się przy jednej z opinii lub gdzieś pomiędzy nimi w zależności od ich poglądu na sprawę. Wymieńcie się argumentami.
Papier
Zapytaj uczestników i uczestniczki ile mają przy sobie przedmiotów zrobionych z drewna lub papieru. Ile ich mają w domu? Czy wiecie jakie jest średnie użycie papieru na osobę w Polsce i Europie Zachodniej? (w Polsce 100 kg na rok na osobę, w Europie Zachodniej 160). Co sądzicie o tych liczbach? Co możemy zrobić, by je zmniejszyć? Porozmawiajcie chwilę o zasadzie 3R (reduse, reuse, recycle), zastanówcie się jak tę zasadę można wprowadzić w życie w przypadku papieru i drewna? Jak możemy ograniczyć ilość zużywanego papieru? Jak możemy ponownie go wykorzystać? Jak prawidłowo segregować? Zapiszcie wszystkie pomysły.
Co ma jedzenie mięsa do lasu?
Przeprowadźcie krótką debatę na temat jedzenie mięsa. Podziel uczestników i uczestniczki na dwie grupy: za i przeciw. Możesz podzielić osoby według ich własnych poglądów lub losowo. Grupy mają 2 minuty na przygotowanie argumentów. Następnie przeprowadzamy 6 minutową dyskusję. Rozpoczyna grupa przygotowująca argumenty za jedzeniem mięsa, ma 1 minutę na przedstawienie swoich racji. Następnie grupa przeciw ma minutę na odpowiedź. Potem minuta dla grupy za, znów minuta dla grupy przeciw itd. Najlepiej, aby każda minutowa wypowiedź była wygłoszona przez inną osobę. Uczestnicy i uczestniczki podają swoje argumenty, ale też odnoszą się do poglądów przeciwników. Podsumowując dyskusje spytaj czy osoby uczestniczące wiedzą jaki związek ma jedzenie mięsa z lasami. Na świecie wycina się ogromne ilości lasów pod uprawę soi i kukurydzy, które stanowią paszę dla bydła. To tylko wstęp do dyskusji na temat jedzenia mięsa, jeśli uczestnicy i uczestniczki będą zainteresowani/e tematem, warto wrócić do niego korzystając z rzetelnych źródeł informacji (np. http://zb.eco.pl/bzb/25/).
Niech się dowiedzą!
Stwórzcie plakat/ulotkę/ikonografię/filmik, który pokaże jak ważna jest ochrona lasów. Zastanówcie się jak możecie rozpowszechnić przygotowany przez Was materiał?
Co ja mogę zrobić?
Co uczestnicy i uczestniczki mogą zmienić już dziś w swoich nawykach konsumenckich, by uczynić je bardziej odpowiedzialnymi z punktu widzenia użycia drewna i papieru? Wypiszcie wspólnie wszystkie pomysły. Jako inspirację, opowiedz uczestnikom i uczestniczkom światozmieniające historie związane z ochroną lasów i środowiska:
2. Podsumowanie gry
Czego uczestnicy i uczestniczki dowiedzieli/ły się z przeprowadzonej gry? Co ich najbardziej zainteresowało? Co zmienią w swoich nawykach konsumenckich?
Las waldiwijski w Chile (Ameryka Południowa)
Las na Sri Lance (Azja)
Dżungla w Tajlandii (Azja)
Bibliografia:
ekonsument.pl
O odpowiedzialnej produkcji i konsumpcji zasobów leśnych, Magdalena Noszczyk
Inne zadania, które grupa może zrealizować po warsztacie:
Zorganizujcie wymianę przeczytanych książek. Oddajcie niepotrzebne Wam już książki w zamian za te, które chcieli/łybyście przeczytać. Zaproście osoby spoza Waszej grupy.
Zorganizujcie warsztaty upcyclingowe, wykorzystajcie zużyty papier, np. do stworzenia papieru czerpanego, lampionów, okładek, opakowań. Użyjcie swojej wyobraźni, poszukajcie inspiracji w książkach i Internecie.
Zorganizujcie zbiórkę makulatury. Razem podejmijcie decyzję o tym jak wykorzystanie zebrane pieniądze.
Zorganizujcie akcje sadzenia drzew w Waszej okolicy.
Wprowadźcie w życie przynajmniej jedną zasadę związaną z odpowiedzialną konsumpcją papieru i drewna. Obserwujcie przez kilka tygodniu na ile udało Wam się spełnić wybraną zasadę? Co było dla Was wyzwaniem?
Załącznik 1
Czym różni się las pierwotny, las naturalny i las gospodarczy? Jakie konsekwencje niosą za sobą te różnice?
las pierwotny, który nie został poddany ani bezpośrednim, ani też pośrednim modyfikacjom ze strony człowieka;
las naturalny, z którego człowiek ma ograniczony użytek, jednak poza tym o składzie gatunkowym decydują siły natury (podobnie jak w przypadku lasu pierwotnego); taki las może wyrosnąć także na terenie wcześniej wylesionym przez człowieka;
las gospodarczy (przemysłowy) zasadzony (lub mocno przekształcony) i eksploatowany przez człowieka; zależnie od stopnia ekologizacji gospodarki leśnej może być mniej lub bardziej zróżnicowany biologicznie (od plantacji desek do stosunkowo bogatego ekosystemu antropogenicznego).
2. Dopasuj rodzaj lasu, typ roślinności oraz rozmieszczenie.
Wilgotny las równikowy (las deszczowy) | Afryka równikowa, dorzecze Amazonii, zachodnie wybrzeże Półwyspu Indyjskiego, Półwysep Malajski, Indonezja, Filipiny, Nowa Gwinea i inne wyspy oceaniczne w strefie równikowej | Wielowarstwowy zawsze zielony las, z drzewami osiągającymi 70 m, brak runa, ogromna różnorodność gatunkowa, duże partie lasów równikowych są okresowo lub permanentnie zalewane. |
Las liściasty strefy umiarkowanej | Europa (z wyjątkiem Skandynawii i wybrzeża Morza Śródziemnego), środkowe i wschodnie obszary Ameryki Północnej, daleki wschód Azji (Chiny, Korea, Japonia), niewielkie obszary Ameryki Południowej (Chile) | Lasy głównie liściaste lub mieszane, różne typy lasów (np. w Polsce grądy, olsy, buczyny, bory mieszane), bogate w gatunki drzew, choć zwykle jeden gatunek dominuje, posiadają bogaty podszyt oraz bujne runo. |
Borealny las iglasty (tajga) | północna Europa (Skandynawia), północna Azja (Syberia), północna część Ameryki Północnej (Kanada, Alaska). | Przewaga drzew iglastych (sosna, świerk, jodła), ale są też liściaste, zwłaszcza topole i brzozy. Różnorodność gatunkowa jest mniejsza niż w innych lasach. Występują tu drzewa smukłe – lepiej znoszą obciążenie śniegiem. |
3. Dopasuj liść/drzewo do odpowiedniej nazwy
Źródło: biologia.opracowania.pl
Widzisz jakiś błąd w tekście? Chcesz nas wesprzeć tłumacząc scenariusze i historie na różne języki? Skontaktuj się z nami! Wciąż szukamy wolontariuszy i wolontariuszek, którzy chcą pomóc nam w tłumaczeniach na wszelkie języki. Zmieniajmy wspólnie świat na lepsze! --> hello@exchangetheworld.info
Więcej historii światozmieniaczy i światozmieniaczek: exchangetheworld.info
Materiały opublikowane na Changemaker Tool Kit i ExChange The World są udostępniane na licencji creative commons (BY-NC), możesz więc z nich korzystać do woli! Pamiętaj proszę o podaniu źródła i autora/ki. Jeśli używasz wypracowanych przez nas materiałów do celów komercyjnych, podziel się z nami 10% Twojego zysku. Pozwoli nam to dalej rozwijać projekt i tworzyć kolejne materiały edukacyjne. Możesz to zrobić wspierając naszą akcję crowdfundingową (https://zrzutka.pl/pmcpkg) lub kontaktując się z nami bezpośrednio, zwłaszcza jeśli potrzebujesz faktury (anna@exchangetheworld.info).